نسخه تازه مومیایی مدافعان حرم را نشانه گرفته است؟

در فیلم جدید مومیایی، تام کروز به سرزمین نینوا می‌رود و در آنجا زنی که در «حرم» مدفون شده و او را با نام «آمنت» صدا می‌زند، از یک خواب اهریمنی بیدار می‌کند. مواجه «تمدن غربی» با «تمدن شرقی» را می‌توان در بعضی فیلم‌ها و ازجمله در فیلم جن گیر (ویلیام فرید کین) مشاهده کرد. جایی که کشیش «لنکستر مرین» (مکس فون سیدو) در مقابل مجسمه عظیم شیطان (پازوزو) در صحرای نینوا ایستاده است و صدای خشن پارس سگ‌ها توجه پدر مرین را جلب می‌کند....

مردم دنیا چه اندازه بازگشت منجی را نزدیک می دانند؟

مردم دنیا چه اندازه بازگشت منجی را نزدیک می دانند؟ مقاله ای که پیش رو دارید به بررسی میزان اعتقاد به بازگشت منجی در بین پیروان دو دین اسلام و مسیحیت می پردازد. در این مقاله با توجه به چند نظر سنجی معتبر بیان می شود که پیروان این ادیان تا چه اندازه بازگشت منجی را نزدیک می دانند. در این نظرسنجی ها که در قاره ها و کشورهای مختلف و در سالهای اخیر صورت گرفته است مردم دنیا به یک سوال مشترک پاسخ می دهند " ایا معتقدید که منجی در دوران عمر شما  باز خواهد گشت؟"

 

 

مقدمه:
در این نوشتار برآنیم با توجه به اهمیت و جایگاه منجی در دو دین بزرگ الهی، به بررسی میزان اعتقاد وگرایش به بازگشت منجی در میان پیروان اسلام و مسیحیت بپردازیم. هر دو دین بر بازگشت منجی و نجات بخش الهی تاکید ویژه ای دارند و این آموزه در این دو دین الهی بسیار پررنگ است. از طرفی بنا به تعالیم دین اسلام بازگشت منجی اسلام یعنی حضرت مهدی (عج) همراه با بازگشت منجی وعده داده شده مسیحیان یعنی حضرت مسیح (ع) می باشد، که این نیز انگیزه ای بر توجه همزمان به پیروان هر دو دین در زمینه منجی گرایی می  باشد.

همانطور که می  دانیم در هر تغییر اجتماعی میزان توجه و خواست اجتماعی عاملی بسیار مهم در زمینه شکل گیری آن رویداد است. عامل "خواست جمعی" مقدمه هر حرکت و تغییر اجتماعی می  باشد. پیش از هر تغییر عمیق اجتماعی لازم است مردم یک جامعه به آن اقبال داشته باشند و در وهله اول از لحاظ ذهنی و فکری آن را بخواهند. به عبارتی برای آن "آمادگی و خواست ذهنی" داشته باشند. بدون این پارامتر اجتماعی وقوع تغییرات عمیق بسیار دشوار است. ((إِنَّ اللّهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ)). بر اساس این توضیحات حال باید پرسید برای ظهور و بازگشت منجی الهی چه مقدار تمایل و خواست اجتماعی وجود دارد؟

پاسخ به این پرسش مقدمه ای برای حرکت های بعدی در حوزه زمینه  سازی ظهور می باشد. یک راه ساده برای سنجش میزان "آمادگی و خواست ذهنی"  این است که بدانیم مردم دنیا چه اندازه بازگشت منجی را نزدیک می  دانند؟ زیرا هرچه کسی در فکرش بازگشت نجات بخش را نزدیک تر بداند لاجرم بیشتر بدان تمایل و نیاز دارد.

کسی که به منجی نیاز ندارد بدان فکر هم نمی  کند چه رسد به اینکه بازگشتش را نزدیک را بداند. اساسا انسان تشنه به دنبال آب می  رود و دوست دارد زودتر بدان برسد نه انسان سیراب . لذا کسی که خواست و آمادگی ذهنی برای بازگشت منجی دارد در پی او می رود و تمایل دارد که وی را زودتر بیابد. (لازم است دوباره اشاره شود که در اینجا بیشتر بر خواست و آمادگی ذهنی تاکید داریم نه آمادگی کامل و جامع)

با توجه به این مباحث بسیار مناسب است که بدانیم میزان اعتقاد به بازگشت منجی در میان52% مردم دنیا [1] یعنی پیروان دو دین اسلام و مسیحیت چگونه است؟ لازم است بدانیم پیروان این دو دین بزرگ الهی چه اندازه بازگشت منجی را نزدیک می دانند؟ مهم است که به این پرسش پاسخ هایی دقیق داده شود نه صرفا بر اساس تجربه و حس و دریافتهای کلی جواب داده شود. از این رو در این نوشتار به نتایج چند نظرسنجی معتبر اشاره می  شود، نظر سنجی  هایی که از مسلمانان و مسیحیان در سالهای اخیر در قاره های مختلف جهان انجام شده است. بر اساس این نظر سنجی  ها می توان به صورت علمی و بر اساس آمار گفت که مردم دنیا چه اندازه بازگشت منجی را نزدیک می  دانند و تا چه اندازه برای آن آمادگی ذهنی دارند. آماری که بیشتر و بیشتر می تواند مسئولیت ما در عرصه جهانی در حوزه زمینه  سازی ظهور مشخص نماید و چراغ راهی برای موسسات و اساتید و پژوهشگران محترم در این زمینه باشد.

این نظرسنجی  ها توسط موسسه پیو (Pew) صورت گرفته است. موسسه پیو ماموریت اصلی خود را تحقیق و پژوهش در زمینه دین و زندگی عمومی معرفی می کند. این موسسه در سال 2001 تاسیس شده است و دفتر این موسسه در شهر واشنگتن می  باشد. مسئول این موسسه آقای دکتر لویس لگو (LUIS E. LUGO) می باشد. وی اصالتا کوبایی و دارای دکترای علوم سیاسی از دانشگاه شیکاگو است. دکتر لگو از سال 2004 مسئولیت این موسسه را به عهده داشته است و در گسترش فعالیتهای آن نقش مهی را ایفا کرده است.[2]

مردم آمریکا به چه میزان بازگشت عیسی مسیح  را نزدیک می دانند؟
در ابتدا به یک نظرسنجی انجام شده در ایالات متحده می پردازیم. این نظر سنجی در سال 20066 در میان مسیحیان این کشور برگزار شده است. نتایج گرافیکی این نظر سنجی در تصویر زیر نمایش داده شده است. [3] توجه به این کشور از جهات مختلف حائز اهمیت است. اولین عامل نفوذ و گسترش مسیحیان اوانجلیست در این کشور می باشد، عامل دوم پیشرو بودن این کشور در مقوله هایی همچون آخرالزمان سازی و منجی گرایی است که فیلم های هالیوودی مصداق بارز آن است.

بر اساس نتایج این تحقیق 79 % مسیحیان آمریکا معتقد به بازگشت مسیح (ع) می  باشند (سوال اول). هم چنین تنها 20% آن ها معتقد به بازگشت عیسی (ع) در طول حیاتشان هستند(سوال دوم). از طرفی 33% مسیحیان آمریکا معتقدند که زمان بازگشت مسیح در انجیل مشخص شده است و 40% با این موضوع مخالفند(سوال سوم). همین طور 34% آنان معتقدند که اوضاع جهانی پیش از بازگشت مسیح بدتر خواهد بود و 37% اوضاع آن زمان را نامعلوم و غیرقابل پیش بینی می دانند (سوال چهارم). در انتها نیز 50% مسیحیان امریکا معتقدند که مردم نمی  توانند تاثیری در زمان بازگشت مسیح داشته باشند و 23% مردم را در آن سهیم می دانند(سوال پنجم).

(در تصویر فوق رنگ آبی به معنای جواب آری است، رنگ نارنجی مشخص کننده جواب خیر است، رنگ سبز به معنای نامعلوم و غیرمشخص است، رنگ زرد جواب نمی دانم را نشان می دهد و رنگ خاکستری معرف درصد کسانی است که اصلا به موضوع سوال اعتقاد ندارند)

چیزی که برای ما تا حدی آماده بودن ذهنی مسیحیان آمریکا را برای بازگشت مسیح (ع) مشخص می سازد سوال دوم است که بر اساس آن 20% مسیحیان آمریکا معتقدند که مسیح در طول دوران عمر آن ها بازمی گردد و در مقابل 39% معتقدند که مسیح در طول حیاتشان باز نخواهد گشت و 21% هم به بازگشت دوباره مسیح اعتقادی ندارند.

در کنار این نظر سنجی به یک نظر سنجی جدیدتر اشاره می کنیم. این نظر سنجی توسط موسسه پیو و در سال 2010 صورت گرفته است. [4] مشابه مورد قبل این نظر سنجی نیز بر روی جامعه آماری مسیحیان ایالات متحده صورت گرفته است. این بار از مردم یک سوال پرسیده شده است که "آیا معتقدید که مسیح (ع) در طی 40 سال آینده به زمین باز خواهد گشت؟" (بسیار مشابه سوال دوم نظرسنجی سال 2006)

بر اساس این نظرسنجی 27% مسیحیان آمریکا معتقدند که حتما این امر در طی 40 سال آینده محقق خواهد شد، 21% معتقدند که احتمالا او در این مدت باز خواهد گشت، 28% معتقدند که مسیح احتمالا در 40 سال آینده به زمین نخواهد آمد و 10% معتقدند که اصلا وی در طی این مدت به زمین نخواهد آمد.

 

لذا می توان گفت تقریبا نیمی(48%) از جامعه مسیحیان آمریکا احتمال می دهند که در طی 40 سال آینده مسیح به زمین باز خواهد گشت. که این موضوع نسبت به نظر سنجی قبلی تغییر محسوسی داشته است. چرایی این اعتقاد بسیار جالب توجه است؟


نظر مسلمانان و مسیحیان قاره آفریقا در مورد بازگشت منجی چیست؟
 در ادامه به بررسی اعتقادات دو جامعه مسیحی و مسلمان که در یک قاره و گاها در کنار هم زندگی می کنند می پردازیم. این بار به بررسی اعتقاداتی مشابه در قاره آفریقا خواهیم پرداخت.

این نظر سنجی در سال 2006 و دوباره توسط موسسه پیو انجام شده است. در این نظر سنجی که در بین دو جامعه مسلمان و مسیحی آفریقا صورت گرفته است ، هر دو جامعه معتقدند که در دورانی زندگی می  کنند که وقوع رویدادهای مهم دینی بسیار محتمل است. برای نمونه در هر کشور با نمونه های کافی نیمی از مسیحیان معتقدند که بازگشت دوباره مسیح در طول حیاتشان خواهد بود. مثلا نزدیک به 70% مردم مسیحی جمهوری کنگو این عقیده را دارند. [5]

همچنین حداقل نیمی از مسلمانان در بین 10 کشور از 15 کشور (با جمعیت مسلمان کافی جهت آنالیز داده ها) معقدند که دوران طلایی حکومت اسلام در دوران زندگیشان دوباره ساخته خواهد شد. مثلا این عقیده در موزامبیک حدودا  70% بین مردم رایج است. همچنین در بین 12 کشور از 15 کشور مورد مطالعه حدودا 60% مردم به بازگشت مهدی آغاز کننده آخرین دوره پیش از قیامت و نیز احیا کننده دوران اسلامی معتقدند. البته در این تحقیق از مردم پرسیده نشده است که آیا به بازگشت او در طول حیاتتان معتقدید و یا خیر.

با کنار هم قرار دادن سوالات قبل گرچه این سوال مستقیم از مردم مسلمان آفریقا پرسیده نشده است ولی به طور تحلیلی می  توان گفت که حداقل و به طور میانگین 30% مسلمانان آفریقا به بازگشت مهدی (عج) در دوران حیاتشان معتقدند زیرا نیمی معتقدند که حکومت گسترده و طلایی اسلام بر زمین در دوران عمرشان دوباره شکل خواهد گرفت و نیز 60% به بازگشت حضرت مهدی عج به عنوان احیا کننده اسلام اعتقاد دارند لذا با یک قیاس منطقی وضرب این دو احتمال می شود گفت که 30% آنان معتقد به بازگشت امام مهدی (عج) در دوران حیاتشان هستند.

نتایج این نظر سنجی در بین مسلمانان کشورهای آفریقایی در پاسخ به این سوال که " آیا به بازگشت مهدی موعود معتقدید؟" در جدول زیر نمایش داده شده است.

( نتایج این جدول بر اساس درصد می باشد و Yes به منزله معتقد بودن به بازگشت حضرت مهدی، No به منزله معتقد نبودن به بازگشت حضرت مهدی است و Dk/refuse هم کسانی هستند که یا نمی دانستند و یا جواب نداده اند.)

شایع بودن این نوع عقاید در بین جامعه آفریقایی که بعضا مناطق آن از فقر فرهنگی رنج می برد در نوع خود قابل تامل است.

یک نظرسنجی بزرگ آخرالزمانی بین مسلمانان و مسیحیان آسیا
در ادامه نیز به نتایج جدیدترین نظرسنجی موسسه پیو می پردازیم که در مناطق مختلف قاره آسیا برگزار شده است. این نظرسنجی در سال های 2011 و 2012 با بیش از 388 هزار مصاحبه شونده در کشورهای مختلف و به بیش از 80 زبان دنیا برگزار شده است. [6] در این نظر سنجی بیشتر بر روی عقاید مختلف مسلمانان تمرکز شده است و از آن ها در مورد اعتقادات مختلف آنان سوال شده است. اما در برخی موضوعات هر دو جامعه مسلمانان و مسیحیان این مناطق مورد توجه قرار گرفته اند.

اما آنچه که از این نظرسنجی مفصل در این نوشتار لازم است بیان شود، نتایج آن در حوزه منجی گرایی است. در تصویر زیر می توانید نتایج جواب مسیحیان 22 کشور به این سوال که "آیا معتقدید که حضرت مسیح در دوران عمر شما باز خواهد گشت؟" نمایید.

 

بر اساس نتایج نظر سنجی فوق مسیحیان تونس با 67% پاسخ مثبت پیشروترین کشور در این زمینه هستند. بعد از آن به ترتیب ترکیه و عراق با 65% و 64% قرار می گیرند. مسیحیان خاورمیانه با میانگین 42% از سایر مناطق بررسی شده در این نظر سنجی پیشتر می باشند، مسیحیان جنوب شرق آسیا با میانگین 37%  در رتبه بعدی قرار می گیرند.

در همین نظر سنجی سوال نسبتا مشابهی از مسلمانان همین کشورها پرسیده شده است. در تصویر زیر می توانید نتایج پاسخ مسلمانان 23 کشور به این سوال که "آیا معتقدید که حضرت مهدی در دوران عمر شما باز خواهد گشت؟" در مناطق مختلف مشاهده نمایید. (متاسفانه این نظرسنجی در ایران برگزار نشده است و جای خالی آن به شدت احساس می  شود)

با مقایسه دو نظر سنجی اخیر در وهله اول باید گفت که مسلمانان بیشتر از مسیحیان کشورهای خودشان بازگشت منجی شان را نزدیک می  دانند. از طرفی این بار هم کشورهای تونس و عراق و ترکیه درصد بیشتری نسبت به سایر کشورها دارند، با این تفاوت که افغانستان اضافه شده به این لیست گوی سبقت را با 82% از هر سه کشور ربوده است.

به طور میانگین 42% مسلمانان خاورمیانه ظهور حضرت مهدی عج را در دوران عمرشان را باور دارند. همچنین 48% مسلمانان جنوب آسیا به طور میانگین ظهور حضرت را بسیار نزدیک می دانند. این درصد برای کشورهای شرق آسیا، آسیای مرکزی و شرق اروپا به ترتیب برابر با  49% و  33% و 19% است.

این نتایج خبر از آمادگی بالای ذهنی تقریبا نیمی از مسلمانان آسیا برای بازگشت منجی می  دهد. به عبارتی مسلمانان و حتی مسیحیان این مناطق به علت اینکه بازگشت منجی را بسیار نزدیک می  دانند، اگر به زودی بشنوند که مهدی (عج) و یا مسیح (ع) بازگشته  اند، منفعلانه تعجب نخواهند نمود بلکه در پی بررسی صحت آن بر خواهند آمد. بر همین اساس می توان گفت که نیمی از مسلمانان این مناطق هم اکنون نگاهی آخرالزمانی به پدیده  های اطراف خود دارند و در پی ربط آن ها به بازگشت منجی هستند.

این که چه عواملی چنین شرایطی را پدید آورده است؟ آیا این وضعیت محصول دوران معاصر است و یا در قبل همین  گونه بوده است؟ خود موضوعاتی برای نظر سنجی های آتی هستند. اما می توان گفت آمادگی ذهنی برای ظهور منجی، که از مقدمات ظهور است در نیمی از مردم این مناطق بر اساس این نظرسنجی ها شکل گرفته است. از طرفی شاید بتوان گفت که این مردم به منجی نیاز زیادی نیز دارند، زیرا کسی ظهور منجی را نزدیک و عن قریب می داند که خود محتاج منجی است و بدان نیاز زیادی دارد و گرنه کسی که در خود نیازی به منجی احساس نمی کند اصلا به او فکر نمی  کند چه رسد به اینکه بازگشتش را نزدیک بداند!

نتیجه گیری
 در این نوشتار سعی شد که به گونه ایی علمی تر و بر اساس آمار میزان نفوذ موج منجی گرایی در جامعه مسلمانان و مسیحیان بررسی گردد. همه ما بارها شنیده ایم که مردم دنیا در دوران کنونی به منجی بیشتر توجه دارند و بیشتر به دنبال آن هستند. اما هیچ وقت بر اساس آمار این موضوع بیان نشده است، در این مقاله سعی شد که یک بار این موضع به صورت کمی بین دو جامعه مسیحیان و مسلمانان در کشورها و قاره های مختلف بررسی گردد. البته برای بیان دقیق تر لازم است که همین نتایج را مثلا در  30 یا 50 و یا 100 سال پیش می داشتیم تا بتوانیم دقیق تر بفهمیم که دنیا چقدر بیشتر تشنه منجی شده است! که این نتایج در دسترس نیست. با این حال بر اساس این مقاله دقیق تر می دانیم اکنون دنیا چقدر تشنه منجی است. همین طور دقیق تر می دانیم که میزان "آمادگی و خواست ذهنی" در میان پیروان دو دین مسیحیت و اسلام به تفکیک کشورهایشان نسبت به بازگشت منجی چگونه است.

نتایج این نظر سنجی ها میتواند امیدها و هشدارهایی و مهم تر از همه فرصت هایی را به همراه خود داشته باشد. امید به نزدیک و نزدیک تر شدن شرایط ظهور در بین جوامع مختلف، امید به آماده بودن مردم برای پذیرفتن منجی در صورت بازگشت او. جهت تقریب بیشتر به ذهن باید گفت که بر اساس این آمار تقریبا نیمی از مسلمانان معتقدند که امام زمان عج در دوران عمرشان به دنیا باز می  گردد و این یعنی جمعیتی برابر با 650 الی 750 میلیون مسلمان که بسیار قابل توجه است. البته به طور کلی نمی  توان گفت که این درصد نزدیک دانستن بازگشت منجی و متعاقبا نیاز به او داشتن در بین مسلمانان و یا مسیحیان نقطه مطلوب نهایی است، یا اینکه بیشتر از آن لازم است؟

در کنار این امید ها مهم ترین هشداری که نسبت به این موضوع باید بدان توجه کرد این است که در این چنین جوامعی شرایط برای ظهور منجی  های دروغین مهیا است. به عبارتی افرادی با نیات مختلف از این بستر می توانند به راحتی سو استفاده کنند و این احساسات را به بازی بگیرند. چیزی که اگر در برابر آن آمادگی ایجاد نشود می تواند بسیار خطرناک باشد. برای باز کردن این موضوع تنها کافی است نگاهی به اطراف خود بیندازیم و ببینیم در طی همین 10 سال اخیر برای چند نفر در دنیای اسلام ادعای مهدویت شده است:
بن لادن در افغانستان و پاکستان، ادنان اکتار(هارون یحیی) در ترکیه، دو امام زمانی که در دو سال گذشته در کنار خانه خدا دستگیر شدند که یکی عربستانی و دیگری جوانی مصری بود، الگرعاوی در عراق و محمود صرخی در عراق و ..... که برخی در جمع کردن هوادار موفق و برخی ناموفق بوده  اند. به این لیست می  توان جمعیت کثیر مدعیان نمایندگی و یا وکالت امام زمان عج را نیز اضافه نمود. در دنیای مسیحیان نیز وضع تا حدی مشابه این است. پرواضح است که گسترش بیشتر این مدعیان دروغین به تدریج این جمعیت علاقه  مند بسیار را به انحطاط می  کشاند و می تواند این امیدها را به سمت ناامیدی سوق دهد.

با توجه به نکات مطرح شده این شرایط وظیفه ما شیعیان را (به ویژه شیعیان ایران را که در سایه یک حکومت شیعی و با دست بازتری نسبت به سایر شیعیان مظلوم زندگی می  کنیم) چند برابر می کند. چون این ما شیعیان هستیم که مصداق عینی منجی و نجات بخش بشریت را می شناسیم. این ما هستیم که وظیفه داریم در ابتدا خودمان بیشتر و بیشتر مولایمان حضرت مهدی عج را بشناسیم و بعد ایشان را به گونه  ای شایسته و تاثیرگذار به مردم سایر کشورهای اسلامی و حتی مسیحیان معرفی کنیم تا شرایط هرچه بیشتر و بیشتر برای آن فجر مقدس محیا شود. به امید تلاش هرچه بیشتر ما در جهت زمینه سازی ظهور.

الف . ر
کانون مهدویت دانشگاه فردوسی مشهد
[1]http://fastestgrowingreligion.com/numbers.html
[2] http://www.pewforum.org/Pew-Forum/About-the-Pew-Forum.aspx
[3] http://www.pewforum.org/Christians-Views-on-the-Return-of-Christ.aspx
[4] http://www.pewforum.org/Christian/US-Christians-Views-on-the-Return-of-Christ.aspx
[5]http://www.pewforum.org/uploadedFiles/Topics/Belief_and_Practices/sub-saharan-africa-full-report.pdf
[6] The World’s Muslims: Unity and Diversity, PEW Research Center

 

 http://mouood.org/component/k2/item/41807-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7-%DA%86%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA-%D9%85%D9%86%D8%AC%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D9%86%D8%B2%D8%AF%DB%8C%DA%A9-%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%AF%D8%9F.html

زندگینامه سید ابو القاسم خویى‏

آیت الله العظمى سید ابو القاسم خویى شب پانزدهم ماه رجب سال‏1317 هجرى قمرى، در خانواده علم و دانش و تقوا در شهرستان‏خوى‏ دیده به جهان گشود.

خاندان‏
پدر او مرحوم آیت الله حاج سید على اکبر، فرزند سید هاشم موسوى خویى، یکى از شخصیتهاى برجسته خوى بود و مردم به او به دیده اکرام و احترام مى‏نگریستند.

آیت الله سید على اکبر خویى در 28 صفر 1285 هجرى قمرى در شهرستان خوى به دنیا آمد. وى در سال 1307 هجرى قمرى، براى فراگیرى علوم دینى به عتبات عالیات رفت و در محضر اساتید بزرگ سامرا و نجف، از جمله علامه فاضل شربیانى و علامه شیخ محمد حسن مامقانى به فراگیرى علوم اسلامى پرداخت.

او در سال 1315 هجرى قمرى، به زادگاه خویش بازگشت و ریاست دینى شهر را برعهده گرفت.

سید على اکبر در سال 1328 هجرى قمرى، به علت عدم موافقت با مشروطه غیر مشروعه به نجف مهاجرت کرد و در آنجا مورد اعتماد آیت الله سید محمد کاظم یزدى( صاحب عروة) قرار گرفت و در اداره حوزه نجف، فعالیتهاى چشمگیرى از خود نشان داد.

وى در سال 1346 هجرى به مشهد مقدس هجرت نمود و در سن هشتاد و شش سالگى، در سفر زیارت مولاى متقیان على علیه السلام، در 18 شعبان 1371 هجرى بدرود حیات گفت و پس از تشییع و نماز علامه شیخ آقا بزرگ تهرانى بر پیکرش، در حرم امیر المؤمنین علیه السلام به خاک سپرده شد.

تحصیلات‏
آیت الله سید ابو القاسم خویى در دامان پاک پدر و مادرش دوران کودکى را پشت سر نهاده، پس از آموختن قرآن و خواندن و نوشتن، در 13 سالگى( سال 1330 هجرى قمرى) همراه برادر بزرگ خویش مرحوم سید عبد الله خویى و دیگر افراد خانواده رهسپار نجف شد.
ایشان از دوران کودکى و نوجوانى به هوش و ذکاوت و حافظه و استعداد در میان همسالان خود معروف بوده و در اندک زمانى گوى سبقت را از همگان ربود.
تدریس‏
آیت الله خویى در خلال تحصیل، به تدریس نیز مى‏پرداخت و هر کتابى را که مى‏آموخت، کتاب پیش از آن را تدریس مى‏کرد. معظم له خود در این باره چنین مى‏فرماید:
« زمانى که دومین جلد شرح لمعه را فرا مى‏گرفتم. خود به تدریس و تعلیم اولین جلد این کتاب پرداختم.» ایشان سالها به تدریس خارج فقه و اصول و تفسر قرآن کریم اشتغال داشت.
آیت الله خویى در هر روز چهار نوبت به تدریس پرداخته و اکثر اوقات خویش را به تتبع، تحقیق، تألیف، تدریس و تعلیم شاگردان سپرى ساخته و حتى از استراحت خود براى ازدیاد ساعات مطالعه مى‏کاستند و این همه پر کارى و بزرگوارى نشان بارز دانش دوستى آن فقیه فرزانه بود.
او پس از درس، مدتى طولانى نزدیک به یک ساعت براى پاسخ به پرسش‏هاى علمى شاگردان خویش در محفل درس مى‏نشست و در مجالس خصوصى نیز صحبت علمى به میان مى‏آورد و حتى در کوچه و خیابان هم به سؤالات شاگردان و افراد دیگر پاسخ مى‏داد.
ویژگیهاى اخلاقى‏
فقهاى بزرگ شیعه در زندگى خویش پیوسته اخلاق نیکوى پیامبران را الگوى خویش قرار داده و با حرکت در مسیر انبیا براى هدایت و سعادت بشریت اسوه حسنه هستند.
علماى تشیع با نصب العین قرار دادن خُلق عظیم پیامبران الهى و ائمه اطهار علیهم السلام والاترین حماسه‏هاى شکوهمند تاریخ بشریت را ایجاد کرده‏اند. آیت الله العظمى خویى یکى از عالى‏ترین نمونه‏ها است که در اینجا برخى از خصایص اخلاقى آن راد مرد فرزانه را برمى‏شماریم:
یارى ضعیفان: از ویژگیهاى بارز رفتار ایشان دستگیرى از نیازمندان و کمک به درماندگان بود. هر جا احساس مى‏نمود عده‏اى به کمک و رسیدگى نیاز دارند بدون درنگ به یارى آنان مى‏شتافت لذا مى‏بینیم که مؤسسات خیریه زیادى به نام ایشان در هند و پاکستان و تایلند و ایران و عراق و لبنان تأسیس شده است.
به خصوص در ماههاى رمضان و ذى الحجه، توجه و اهتمام ایشان به زندگى فقرا و ایتام، بیشتر مى‏شد.
عفو و گذشت: آیت الله خویى در طول زندگانى خویش با بدخواهان و حسودان و مخالفان زیادى مواجه شد و با وجود اینکه آنان بر علیه ایشان سخن گفتند و حرکاتى انجام دادند؛ اما آیت الله فقید با آنان به بزرگى و متانت رفتار نموده و از سر تقصیرات و اشتباهات آنان درمى‏گذشت و حتى وقتى که با آنان مواجه مى‏شد بذل توجهى نیز به حالشان مى‏نمود.
بهره بردارى از وقت: ایشان هیچ وقتِ اضافه و باطلى نداشت و تمام اوقات شبانه روز خود را به تدریس، مطالعه، عبادت و تهجد، قرائت قرآن، جواب استفتائات، ملاقات با مردم، تألیف، نماز جماعت و زیارات مى‏گذرانید.

ساده زیستى: مرجع بزرگوار، در زندگى بى‏آلایش و ساده بود. از تجمل و رفاه زاید دورى مى‏کرد. خوراکش را غذایى ساده تشکیل مى‏داد و در صرف وجوهات شرعى کاملا احتیاط مى‏نمود.
از بسیارى کارهاى مشروع به خاطر منافات داشتن با روح زهد و تقوا دورى مى‏کرد.
تواضع و فروتنى: آیت الله خویى در زندگى، تواضع را پیشه خود ساخته از کبر و غرور و عجب سخت بدش مى‏آمد و از کارهایى که رنگ و بوى بزرگ منشى و خود بینى داشت به شدت پرهیز مى‏نمود.
با اینکه وى از مدرسان بزرگ جهان تشیع به شمار مى‏رفت و شاگردان و پرورش یافتگان مکتبش همه از پیشوایان فکرى جهان تشیع محسوب مى‏شدند و حوزه درسى ایشان از پر آوازه‏ترین محافل علمى جهان اسلام بود، از مظاهر کبر و غرور دورى کرده و درِ خانه‏اش به روى همه باز بود. همه مى‏توانستند شخصا با آقا ملاقات نموده و مسائل خود را با ایشان در میان بگذارند.
تقید به زیارت: حضرت آیت الله خویى به زیارت حضرت امیر المومنین علیه السلام بسیار علاقه داشته و هر روز پیش از شروع درس به حرم مطهر رفته و پس از زیارت و عرض سلام براى تدریس به مسجد خضراء تشریف مى‏آوردند.
در ایام زیارت مخصوص امام حسین علیه السلام، به کربلا رفته و آن حضرت را زیارت مى‏کردند و به همین منظور خانه‏اى هم در کربلا اجاره کرده بودند. مدتى نیز با ماشینى که توسط برخى افراد خیِّر تهیه شده بود هر شب جمعه به زیارت سید الشهداء علیه السلام مى‏رفتند.
تجلیل از مراجع معاصر و اهل علم: معظم له براى مراجع تقلید احترام خاصى قایل بودند و از آنان تجلیل مى‏نمودند. ایشان و مرحوم آیت الله شیرازى، در دوران مرجعیت عامه آیت الله العظمى بروجردى از باب احترام و ادب، شهریه ایشان را مى‏پذیرفتند. در حالى که خود از مدرّسان بزرگ و مشهور تشیع بوده و بى‏نیاز از آن بودند.
ایشان براى آیت الله العظمى حکیم احترام عمیقى قایل بودند و به تألیفات ایشان عنایت خاصى داشتند.
همچنین ایشان در مناسبتهاى مختلف از شاگردان فاضل خود( همچون مرحوم شهید صدر و سید علاء الدین بحر العلوم و استاد آقا شیخ محمد تقى جعفرى) نام برده و مقام فضل و دانش آنان را مى‏ستودند.
سفر به قم‏
آیت الله خویى در سال 1350 هجرى قمرى، به زیارت حضرت امام رضا( ع) نایل آمده و در سال 1353 هجرى قمرى، به حج مشرف شدند.
در اوایل ماه رجب سال 1368 هجرى قمرى، بار دیگر از نجف اشرف به قصد زیارت حضرت ثامن الحجج علیه السلام و معالجه کسالت قلب و سینه، راهى ایران گشته و از راه همدان عازم قم شدند. آن گاه که خبر ورودشان به قم رسید بزرگان حوزه و دانشمندان، همراه انبوه مردم تا هشت فرسنگى قم به استقبال او آمدند.
زمانیکه ایشان قصد حرکت به تهران کرد بسیارى از مردم تهران و ساکنان شهر رى تا شش فرسنگى به استقبالش آمده و مورد تجلیل عموم طبقات واقع شدند.
پس از آن به مشهد مقدس مشرف شده و بعد از مدتى به نجف اشرف مراجعت نمودند.
اساتید
آیت الله خویى پس از یادگیرى مقدمات نزد بزرگان و اساتید سطح، از جمله پدر بزرگوارش به تدریس کتب درسى فقه و اصول پرداخت و در 21 سالگى به درس خارج روى‏آورد و در فقه و اصول از خرمن دانش دانشوران نام آور حوزه نجف خوشه‏ها چید و فیض‏هابرگرفت. برخى از آن بزرگان عبارتند از:
1- آیت الله شیخ فتح الله شریعت اصفهانى( متوفاى 1339 هجرى قمرى)

2- آیت الله میرزاى نائینى( متوفاى 1355 هجرى قمرى)

3- آیت الله آقا ضیاء عراقى( متوفاى 1361 هجرى قمرى)

4- آیت الله شیخ محمد حسین غروى اصفهانى( متوفاى 1361 هجرى قمرى)

5- آیت الله میرزا على آقا شیرازى فرزند میرزاى شیرازى( متوفاى 1355 هجرى قمرى)

6- آیت الله شیخ محمد جواد بلاغى نجفى( متوفاى 1352 هجرى قمرى) 7- آیت الله سید حسین بادکوبه ‏اى ( متوفاى 1358 هجرى قمرى)

8- آیت الله آقا میرزا على آقا قاضى( متوفاى 1366 هجرى قمرى)

مشایخ روایت‏
آیت الله خویى در حالى که هنوز جوان بود موفق شد از بزرگان حوزه نجف اجازه نقل حدیث دریافت داشته و توسط آن، کتابهاى دانشمندان شیعه و سنى را روایت کند. یکى از این مشایخ، مرحوم‏میرزاى نائینى‏ بود که بوسیله ایشان از استادش مرحوم محدّث نورى کتابهایى مانند: اصول کافى، من لا یحضره الفقیه، تهذیب، استبصار، وسائل الشیعة، بحار الأنوار، وافى و... را روایت مى‏نمود.
اجازه دیگر ایشان، اجازه روایى علامه سترگ‏آیت الله سید عبد الحسین شرف الدین عاملى‏ صاحب المراجعات،( متوفاى 1377) بود که بواسطه ایشان کتابها و تألیفات دانشمندان اهل سنت را روایت مى‏کند.
شاگردان‏
آیت الله العظمى خویى در طول حیات پربار خویش حدود70 سال به تدریس دروس سطح و خارج، اشتغال داشته و قریب 50 سال هم برجسته‏ترین و پربارترین محفل حوزه نجف را دارا بود و هزاران نفر از علما و فضلاى کشورهاى مختلف اسلامى از هند و افغان و پاکستان و ایران گرفته تا عراق و حجاز و لبنان و کشورهاى حاشیه خلیج فارس را در دامان خویش پرورش داده و به اقصى نقاط جهان فرستاده و توده‏هاى مسلمان را به سوى سعادت و هدایت رهنمون بوده است.
در اینجا تنها به نام برخى از شاگردان معظم له اشاره مى‏نمائیم:

1- آیت الله سید ابو الحسن شیرازى

2- آیت الله ابو الفضل نجفى خوانسارى 3- آیت الله ابو القاسم گرجى 4- آیت الله احمد دشتى 5- آیت الله اسماعیل محقق بلخى 6- آیت الله باقر شریف قرشى 7- آیت الله سید جلال الدین فقیه ایمانى 8- آیت الله میرزا جواد تبریزى‏
تقریرات درس‏
شاگردان آیت الله العظمى خویى در خلال تحصیل خود، همواره به ضبط بیانات استاد در فقه و اصول پرداخته و در مجلس درس وى به نگاشتن افادات ایشان اشتغال داشته‏اند به نحوى که شمار تقریرات درس ایشان به چندین عنوان مى‏رسد.
تألیفات‏
آیت الله خویى از ابتداى زندگى علمى خویش در راستاى نشر معارف اهل بیت علیهم السلام و گسترش دانش اسلام، دمى نیاسود.
زمانى بر مسند تدریس نشست و به تربیت و پرورش صدها عالم و دانشمند فرزانه پرداخت و زمانى دیگر دست به قلم برد و به تصنیف و تألیف در تفسیر و کلام و فقه و اصول و رجال پرداخت.
با توجه به اشتغالات گوناگون ایشان از هنگام تدریس سطوح تا روزهاى آخر زندگانى پربار، و آن همه مسئوولیتهاى مختلف این همه آثار چشمگیر قابل توجه است.
برخى از آثار ایشان عبارتند از:
1- التنقیح، در فقه، 8 جلد 2- مستند العروة الوثقى، در 5 جلد 3- فقه الشیعة، در 5 جلد 4- منهاج الصالحین، 2 جلد شامل یک دوره اجمالى فقه 5- مصباح الفقاهة، در 3 جلد 6- مصباح الأصول، در 2 جلد 7- البیان فی تفسیر القران، که در آن مقدمات علوم قرآنى مورد بررسى قرار گرفته است.
8- معجم رجال الحدیث، در 23 جلد 9- تقریرات درسهاى علامه نائینى که در دو جلد با نام أجود التقریرات منتشر شده است.
آیت الله خویى و انقلاب اسلامى ایران‏
از آغاز حرکت خروشان مردم مسلمان ایران به رهبرى امام خمینى قدس سره در جهت نابودى رژیم طاغوت، از سال 1341 هجرى شمسى، که دولت با طرح مسأله انجمنهاى ایالتى و ولایتى در صدد اجراى نقشه‏هاى ضد دینى خود برآمد، مراجع عالیقدر و علماى اعلام به طور یک پارچه نبرد بى امان خویش را با دولت حاکم شروع نمودند.
یکى از این بزرگان آیت الله خویى بود که از آغاز نهضت با صدور اعلامیه‏ها، پیامها و تلگرامها نقش خود را در پیشبرد حرکت اسلامى مردم ایران ایفا کرد. اقدامات ایشان که از مهرماه 1341 شمسى شروع شده بود همه حاکى از ژرف نگرى و عمق نظر ایشان است.
خدمات اجتماعى‏
آن مرجع بزرگ در طول مرجعیت خود با امکاناتى که در اختیار داشت تأسیسات عظیم و بناهاى بزرگ و کتابخانه‏ها و مدارس و حوزه‏هایى را بنا نهاد که به برخى از آنها اشاره مى‏شود:
1- مدینة العلم آیت الله العظمى خویى، قم 2- مدرسه و کتابخانه‏اى در مشهد مقدس به نام ایشان 3- دار العلم و مجتمع امام زمان، اصفهان 4- المجمع الثقافی الخیری، بمبئى 5- مبرة الإمام الخوئی، بیروت 6- مدرسة دار العلم و مکتبة الإمام الخویی، نجف اشرف 7- مدارس دینى در بانکوک( تایلند) و داکا( بنگلادش) 8- مکتبة الثقافة و النشر در کشورهاى پاکستان و مالزى 9- مؤسسة الإمام الخویی و مدرسة الإمام الصادق و مدرسة الزهراء انگلستان( لندن) 10- مرکز الإمام الخویی، اندونزى( جاکارتا) 11- مرکز اسلامى در فرانسه 12- مسجد و مرکز اسلامى در شهرهاى دیترویت، لوس آنجلس و نیویورک آمریکا و...
وفات‏
پس از96 سال حیات پر افتخار و بر جاى نهادن خدمات بزرگ دینى و دهها اثر جاویدان و تحمل فشارها و رنجها و مصیبتهاى فراوان در حکومت ظالمانه صدام و پس از یک سال دورى از جوار جد بزرگوارش امیر المؤمنین على علیه السلام و تبعید به کوفه؛ سرانجام فروغ فروزان زندگانى آیت الله العظمى خویى در عصر روز شنبه هشتم صفر1413 هجرى قمرى، براى همیشه خاموش شد و مسلمانان را با اندوهى جانکاه مواجه کرد.
او که در زندگى به سان جدّش حضرت موسى بن جعفر علیه السلام به طاغوت عصر خود مبتلا شده بود، پس از وفات نیز به سرنوشت جده مظلومه‏اش حضرت زهرا سلام الله علیها مبتلا گشته و در نیمه‏هاى شب با حضور مأموران امنیتى بعث، پیکر پاکش غریبانه و مظلومانه و بدون تشییع، پس از نماز توسط حضرت آیت الله حاج سید على سیستانى بوسیله چند تن از شاگردان و یارانش در مسجد خضرا به خاک سپرده شد.
با انتشار خبر وفات ایشان گرچه با اعلام حکومت نظامى در نجف و کوفه و آماده باش نیروهاى نظامى در بغداد و شهرهاى مرکزى و جنوبى عراق، از برپایى هر گونه مراسمى جلوگیرى به عمل آمد؛ اما از نخستین ساعات بامداد روز نهم صفر صداى قرآن در تمام نقاط ایران طنین انداز شد و از سوى دولت جمهورى اسلامى سه روز عزاى عمومى اعلام گردید و در و دیوار شهرها و روستاها سیاه پوش شده و مردم به نوحه خوانى و عزادارى پرداختند.
در کشورهاى مختلف جهان، از هند و کشمیر و افغانستان و پاکستان و بنگلادش و کویت و سوریه و لبنان و امارات خلیج فارس گرفته تا آمریکا و کانادا و انگلیس و تایلند نیز محافل یادبود مختلفى برگزار شد.
و براستى او با این همه خدمات و آثار جاویدان نمرده و هرگز نخواهد مرد که:«العُلَماءُ باقُونَ ما بَقِی الدَّهرُ، أَعیانُهم مَفقودَةٌ، و أَمثالُهُم فی القُلُوبِ مَوجودَةٌ» در پایان، پیام حضرت آیت الله العظمى خامنه‏اى را به مناسبت ارتحال ایشان مى‏آوریم:
«بسم الله الرحمن الرحیم‏إنَّا لِلَّهِ وَ إنَّا إلَیهِ راجِعُونَ‏ با تأسف و تأثر فراوان باخبر شدیم که عالم جلیل القدر و فقیه عظیم الشأن حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج سید ابو القاسم خویى مرجع تقلید بزرگوار روز گذشته دار فانى را وداع گفته و به جوار رحمت حق رحلت نمودند.
این حادثه براى جهان اسلام مخصوصا حوزه‏هاى علمیّه مصیبتى است آن عالم بزرگ بقیه سلف صالح و یکى از پرچمداران علوم اسلامى و یکى از مراجع بزرگ تقلید دوران معاصر بود.
ایشان در بسیارى از علوم اسلامى رایج در حوزه‏هاى علمیّه از اساتید مسلم و کم نظیر به حساب مى‏آمد. فقیهى بزرگ و اصولى‏اى عمیق و مفسرى نوآور و رجالى‏اى صاحب مکتب و متکلمى زبردست بود.
آثار علمى ارزشمند این مرد بزرگ به دهها جلد کتاب در فقه و اصول و تفسیر و رجال منحصر نمى‏شود. هزاران شاگرد تربیت یافته در حوزه دروس غنى و سرشار او هم اکنون در همه بلاد اسلامى منتشرند.
این بزرگوار یکى از نخستین کسانى بود که پس از شروع نهضت اسلامى به رهبرى امام خمینى( رض) حوزه علمیّه نجف را به اهمیت حوادث ایران متوجه ساخت و سعى و کوششى ارجمند در همراهى با حرکت عظیم روحانیت و مردم در ایران مبذول کرد.
در نهضت خونین مردم عراق در رمضان سال 1412 هجرى قمرى، قطب اصلى نهضت و مرکز صدور حکم قیام اسلامى بود و به همین جهت پس از سرکوب شدن این نهضت به وسیله رژیم خونخوار بعثى، این کهن مرد دانشمند مورد آزار و شکنجه و اهانت مأموران سنگدل بعثى قرار گرفت و در معرض خطر جدى واقع شد و پس از آنکه به فضل الهى از خطر نجات یافت تا مدتها در شرایط سخت زیر نظر مأموران بعثى قرار داشت.
عمر طولانى و پر برکت این مرد بزرگ که نزدیک به یک قرن امتداد یافت سرشار از آزمایشهاى الهى و نمایشگر سعى و تلاش یک انسان مؤمن و پرهیزگار است.
اینجانب مصیبت درگذشت این مرجع بزرگوار تقلید را به حضرت بقیة الله الأعظم ارواحنا فداه و جهان تشیع، مخصوصا به حوزه‏هاى علمیّه و علما و فقهاى بزرگ و نیز به خانواده محترم و فرزندان ایشان و همه دوستداران و مقلّدین ایشان تسلیت مى‏گویم و رحمت و فضل و مغفرت الهى را براى ایشان مسئلت مى‏نمایم.
یکشنبه 9 صفر 1413«سید على خامنه ‏اى»

منبع: نرم افزار مشکاه الانوار